Ekspertlər əmlak amnistiyası ilə bağlı təkliflərini irəli sürürlər. Hökumətin onlardan hansını qəbul edəcəyi isə hələ də bilinmir.

2020-ci ildə neft qiymətlərinin kəskin düşməsi, eləcə də koronavirus pandemiyası Azərbaycan iqtisadiyyatına ciddi təsir edib. Hökumət vəziyyəti idarə etmək, düzəltmək üçün geniş spektrli proqramlar qəbul etməyi planlaşdırır.

Baxılan istiqamətlərdən biri kapital amnistiyasıdır. Bununla bağlı Milli Məclisə sənəd daxil olacaq. Eyni zamanda, əmlak amnistiyasının da elan olunacağı gözlənilir.

Bəs əmlak amnistiyası Azərbaycan iqtisadiyyatına, sahibkarlığa nə verəcək?

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, ölkədə və ölkədən kənarda qeyri-rəsmi qazanılmış pulları daşınmaz əmlak sahəsinə yatıraraq qanuniləşdirmək üçün ilk öncə daşınmaz əmlak sahəsinə amnistiya tətbiq olunmalı və bütün sənədsiz daşınmaz əmlaklar çıxarışlarla təmin olunmalıdır.

“Ölkədə 500 mindən çox sənədsiz ev var. İlk öncə insanlarda bu sahəyə inam və mülkiyyət hüquqlarının qorunulmasına şərait yaratmaq lazımdır. Bakıda sovetlər dövründən qalmış Yasamal, Papanin və digər massivlərdə on minlərlə çıxarışsız fərdi həyət evləri var” – deyən ekspert vurğulayıb ki, daşınmaz əmlak sahəsinin tikintisi və satışı son 20 ildə çox böyük sürətlə inkişaf edib.

Ekspert hesab edir ki, bu sahənin inkişafı iqtisadiyyatın böyük bir hissəsini özündə birləşdirir: “Son illər bu sahədə baş verən özbaşınalıq insanlarda bu sahəyə olan inamı azaltdı. Bir mənzilin bir necə nəfərə satılması, çıxarışların verilməməsi və bu kimi problemlər artıq bu sahəyə yatırım etmək istəyən insanlarda qorxu və inamsızlıq yaradıb. Bu səbəbdən də ölkəmizdə yatırılacaq böyük məbləğlər ölkədən kənarlaşdırılaraq, digər ölkələrin daşınmaz əmlak sahələrinə yatırılır”.

Onun sözlərinə görə, hər il təkcə Türkiyədə Azərbaycan vətəndaşları tərəfindən yüzlərlə daşınmaz əmlak alınır. Bu hal Rusiya və digər Avropa ölkələrində də özünü göstərir.

“Bir neçə il əvvəl ərəb ölkələrindən olan turistlərin ölkəmizə axını və marağı nəticəsində danışmaz əmlak bazarında xeyli əcnəbi müştərilər peyda oldu. Lakin onlar üçün belə, bu sahədə münbit şərait yaradılmadığına görə həmin alıcılar qonşu Türkiyə və Gürcüstana üz tutaraq, onların daşınmaz əmlak sahələrinə yüz milyonlarla dollar yatırımlar etdilər. Yəni əksər yerlərdə çıxarışların verilməməsi və bir çox hallarda vətəndaşların mülkiyyət hüquqları pozulduğuna görə bu sahəyə olan inam qırılmaq üzrə idi. Lakin 2019-cu ildə prezidentin tapşırığı əsasında 350-yə qədər çoxmənzilli yeni tikili bina çıxarışlarla təmin olunub. Bu baxımdan ilk öncə bütün çıxarışsız əmlaklar çıxarışla təmin olunmalı və çıxarışsız yeni tikili binalarda olan müqaviləli mənzillərin satışına ciddi dəyişiklik edilməlidir. Həmin mənzillərin satışının notarial qaydada aparılması reallaşdırılmalıdır”, – deyə E.Fərzəliyev bildirib.

Əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı Sputnik Azərbaycan-a açıqlamasında bildirib ki, indiki vəziyyətdə söhbət əmlak vergisinin tətbiqi ilə bağlı amnistiyadan gedirsə, bu çox cüzi məbləğdir. Və bu Azərbaycan iqtisadiyyatına heç nə verməyəcək: “Bunun əvəzinə yaxşı olardı ki, heç olmasa iki aylıq müddətə istehlak və digər biznes kreditlərinə amnistiya tətbiq edilsin. Bu işçilərin əmək haqqının kompensasiya olunması, dövlət sosial yardım fonduna ödəmələrin kompensasiya olunması formasında tətbiq edilə bilər. Çünki sahibkarların hazırda daha çox əziyyət çəkdiyi məqam bundan ibarətdir. Yəni, əmlak vergisi o qədər də böyük bir yük deyil”.

Onun sözlərinə görə, sahibkarlara bu müddət üçün kredit ödənişlərinə könüllü yanaşma tətbiq edilməsi vacib məsələlərdəndir.

Bağlanan banklarda qalan girovlarla bağlı amnistiya məsələsinə gəldikdə isə ekspert vurğulayıb ki, bağlanan banklarda mərkəzi bankın resursları formasında dövlətin küllü miqdarda vəsaitləri batıb ki, həmin vəsaitlərin arxasında girov təminatı ya yoxdur, ya da girov təminatının arxasında faktiki olaraq verilmiş kreditlərin dəyərindən çox-çox aşağı olan əmlaklar çıxış edir.

Ekspert hesab edir ki, bu formada amnistiyanın tətbiq edilməsi, dövlət vəsaitlərinin səmərəsiz istifadəsidir: “Bütün girovlarla bağlı amnstiyanın tətbiq edilməsi real deyil. Çünki indiki halda hökumətin imkanları o səviyyədə deyil”.

“Turistlər oteldən fərqli olaraq, evdəki mətbəxdən istifadə etməklə, restoran xərclərini də xeyli azaldırlar”.

Bu fikirləri Yenicag.az-a açıqlamasında gündəlik kirayə mənzillərlə bağlı mövcud vəziyyəti şərh edən əmlak məsələləri üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev bildirib.

Elnur Fərzəliyevə görə, ölkəmizdə günlük kirayə mənzillərə daha çox turistlər üstünlük verirdilər. lakin koronavirus pandemiyası bu tələbata ciddi təsir edib:

“Pandemiya dövrünə qədər mənzillərin gündəlik kirayəyə verilməsi gəlir gətirən bir sahə kimi qiymətləndirilə bilərdi. Gündəlik mənzillərin bir günlük orta qiyməti təqribən 25-500 manat civarında dəyişirdi.

Ən ucuz qiymətə olanlar mərkəzdən kənar, orta qiymətə normal şəraitli 1 otaqlı mənzillər, ən baha qiymətə olanlar isə villalar, yeni tikili binalardakı tam şəraitli çoxotaqlı mənzillərdir. Ümumiyyətlə, bu sahəyə tələbat turizmin inkişafından sonra başladı”.

Ekspert qeyd edib ki, otellərdə yerlərin məhdudluğu və qiymətlərin bahalığı səbəbindən, paytaxta gələn qonaqlar və xüsusilə də Şərq ölkələrindən olan çoxnəfərlik ailələr gündəlik kirayəlik mənzillərə daha çox üstünlük verirlər:

“Çünki beş nəfərlik bir ailənin otelə yerləşməsi azı 200 manat xərc tələb edirsə, gündəlik kirayəlik mənzildə bu xərc 80-100 manat arasındadır. Eyni zamanda, turistlər oteldən fərqli olaraq, evdəki mətbəxdən istifadə etməklə, restoran xərclərini də xeyli azaldırlar.

Bu sahə daha çox rieltorların və turizm şirkətlərinin məşğul olduqları bir sahədir. Lakin koronavirus pandemiyası nəticəsində ölkədaxili səfərlərin məhdudlaşdırılması və xarici ölkələrlə sərhədlərin bağlanması bu sahəyə olan təlabatı sıfıra endirib”.

Günlük kirayə evlərlə bağlı əsas problemlərə də toxunan Fərzəliyev vurğulayıb ki, kirayə verənlə kirayə götürən arasında rəsmi müqavilənin imzalanmaması tərəflər üçün müyyən mübahisələrə də yol açır:

“Həmin evlərin icarə müqavilələri əksər hallarda rəsmi qaydada bağlanmır. Nəticədə o mənzillərdə hər hansısa bir kriminal hadisə baş verdikdə, ev sahibi ilə evi kirayələyən rieltorun da məsuliyyətə cəlb edilməsi mümkündür.

Gündəlik mənzillərin kirayəsi bütün ölkələrin praktikasında mövcuddur və həmin mənzillərin xüsusi elan saytları var. O saytlar vasitəsilə istənilən vətəndaş istədiyi ölkədə gündəlik mənzil kirayələyə bilir. Ölkəmizdə də bu cür saytın yaradılması vətəndaşların seçim imkanlarını genişləndirərdi”.